Burgerforum verdient plek in regeerakkoord

Tijdens de verkiezingscampagnes is er met geen woord over gerept, maar nu voltrekt zich iets bijzonders in de polder. Na een eerste moedige poging in 2006 is het vijftien jaar stil geweest. Nu lijken de geesten er weer rijp voor. Onder andere het CDA heeft het expliciet in haar verkiezingsprogramma staan en een commissie onder leiding van oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer adviseert er positief over. Waar dit over gaat? Het burgerforum. Krijgt dit bewezen effectieve instrument om schurende vraagstukken te beslechten dan eindelijk de plek in onze democratie die het verdient?

Het burgerforum is een waardevolle aanvulling op onze representatieve democratie. Het biedt burgers namelijk de mogelijkheid om écht mee te praten. Voor een burgerforum wordt een willekeurige groep burgers geloot. Zo ontstaat een representatieve dwarsdoorsnede van de samenleving. Zij verdiepen zich in een belangrijk vraagstuk, gaan erover met elkaar in gesprek en komen uiteindelijk met een gedragen voorstel. Dat voorstel wordt zo mogelijk direct omgezet in beleid ofwel ter besluitvorming voorgelegd aan het parlement of – beter nog – de hele bevolking.

Met alle polarisatie op ons netvlies klinkt dat bijna te mooi om waar te zijn. De praktijk bewijst echter dat burgers vaak veel beter in staat zijn dan politici om tot gedragen oplossingen te komen voor complexe en polariserende vraagstukken. Zo kregen de 99 Ierse burgers van de Citizen’s Assembly voor elkaar wat de politiek maar niet lukte: een breed gedragen voorstel formuleren voor het versoepelen van de abortuswetgeving, in 2018 door de rest van Ierland bekrachtigd in een referendum. In Frankrijk deden de 150 leden van de Convention Citoyenne pour le Climat tal van concrete voorstellen voor klimaatmaatregelen, die overigens tegen de belofte van president Macron in maar voor een deel werden overgenomen.

Dat het niet altijd gaat zoals gehoopt, blijkt ook uit ons eigen Burgerforum Kiesstelsel uit 2006. Op uitnodiging van toenmalig minister voor Bestuurlijke Vernieuwing Alexander Pechtold mochten 140 Nederlanders uitzoeken welk kiesstelsel het beste bij ons land past. Het uiteindelijke advies werd, na anderhalf jaar in een donkere bureaulade, terzijde geschoven door Balkenende IV. Ironisch genoeg wordt het nu, vijftien jaar later, alsnog deels omarmd.

De gang van zaken rond het Burgerforum Kiesstelsel maakt duidelijk dat een aantal randvoorwaarden noodzakelijk is voor succes. Allereerst moet er een heldere opdracht liggen en moet zonneklaar zijn wat er met de voorstellen gebeurt. Op de tweede plaats moeten deelnemers toegang krijgen tot alle informatie die ze nodig hebben om tot goede voorstellen te kunnen komen. En tot slot is onafhankelijke en deskundige procesbegeleiding van cruciaal belang om het goede gesprek te kunnen voeren. Het werkt immers alleen als er een gelijkwaardige dialoog ontstaat.

Gaat het op één van die punten mis, zoals bij het Burgerforum Kiesstelsel, dan voelt de burger zich terecht niet serieus genomen en krijgt het vertrouwen in de democratie een knauw. Durven bestuurders en volksvertegenwoordigers daarentegen een stukje van hun macht uit handen te geven en te vertrouwen op de collectieve denkkracht van burgers, dan zijn wij er rotsvast van

overtuigd dat dat leidt dat betere plannen en een groter vertrouwen in het functioneren van de democratie.

Er ligt nu een concreet voorstel voor een burgerforum over klimaatbeleid. Wat ons betreft een schoolvoorbeeld van een schurend vraagstuk waar de politiek mee worstelt en waarvoor een burgerforum uitkomst kan bieden. Met de lessen van het Burgerforum Kiesstelstel in het achterhoofd is dit het moment voor de politiek om de sprong te wagen en het burgerforum een plek te geven in het regeerakkoord. Want laten we wel wezen: sommige onderwerpen zijn nu eenmaal te ingewikkeld om aan politici alleen over te laten.