Participatie moet je niet doen omdat het moet, maar omdat je je inwoners serieus neemt en weet dat de plannen er beter van worden. De gemeente Lansingerland durfde een gewaagd participatietraject in te gaan, op weg naar een aardgasvrije gemeente. Maatschap voor Communicatie was hier samen met adviesbureau Over Morgen nauw bij betrokken. ‘Draagvlak moet je verdienen’, zegt Remmert van Haaften.
De gemeente Lansingerland was stellig en ambitieus. Bij de totstandkoming van de transitievisie warmte moest burgerparticipatie een belangrijke rol spelen. Adviesbureaus Over Morgen en Maatschap voor Communicatie daagden de gemeente uit. Durfde Lansingerland te kiezen voor een aanpak van onderop waarbij bewoners vanaf het eerste moment meedenken bij het opstellen van de visie waarop het uitvoeringsprogramma wordt gebaseerd?
Kwetsbaar opstellen
Het is een spannende en vernieuwende aanpak. Veel gemeentes kiezen ervoor om pas in een veel later stadium – als er al een concept ligt – de burger bij hun plannen te betrekken. Als je als gemeente zelf nog niet precies weet wat je gaat doen, stel je je kwetsbaar op en krijg je niet alleen met voorstanders te maken, maar ook met tegenstanders. Aan de andere kant zijn de plannen dan nog niet dichtgetimmerd en voorkom je dat inwoners een keuze moeten maken uit voldongen feiten. ‘In Lansingerland is zo draagvlak voor het vervolg verdiend’, aldus Remmert van Haaften.
Uitdaging: iedereen een stem geven
In het geval van een transitievisie warmte gaat het om keuzes die consequenties hebben achter de voordeur van mensen. Bovendien telt de gemeente Lansingerland een hoog aantal particuliere woningeigenaren. Reden te meer om bewoners intensief en vroeg te betrekken bij het maken van keuzes uit alternatieven voor aardgas.
De eerste stap in het participatietraject was het in kaart brengen van de opvattingen van inwoners. Remmert: ‘We zijn de straat opgegaan in alle drie de kernen van Lansingerland en hebben mensen gevraagd wat zij ervan vonden dat Lansingerland in 2050 van het aardgas af moet en wat hun tips voor de gemeente waren. Dat hebben we gefilmd. Het is altijd een uitdaging om iedereen een stem te geven. Op straat bereik je andere mensen dan op een bewonersbijeenkomst, daarom hebben we verschillende methoden ingezet.’
Focusgroep geeft bewoners een rol
‘Vervolgens hebben we een open bewonersbijeenkomst georganiseerd waarin de gemeente haar ambities uitdroeg, de randvoorwaarden schetste en input voor de visie ophaalde. Tijdens deze avond deden we ook een oproep om zitting te nemen in de focusgroep. De leden hiervan waren zowel voor- als tegenstanders die intensief meedachten en meelazen met de transitievisie warmte.
In een afsluitende bewonersbijeenkomst is het resultaat gepresenteerd en hebben leden van de focusgroep verteld wat hun bijdrage daaraan was. Het is veel sterker en overtuigender om niet alleen als gemeente het verhaal te vertellen, maar ook betrokken bewoners daar een rol in te geven.’
Draagvlak verdienen
Het opstellen van een transitievisie warmte is een eerste stap naar een aardgasvrije gemeente. Het realiseren van een transitie is echter méér dan alleen een papieren product. In dat opzicht is samenwerking met bewoners én professionele stakeholders cruciaal om als gemeente draagvlak te verdienen. ‘Door hier samen met Maatschap van Communicatie over na te denken hebben we in dit project de juiste keuzes kunnen maken. Als bureaus vullen we elkaar prima aan’, zegt Sanne de Boer van Over Morgen.
Niet omdat het moet
De lessen uit Lansingerland zijn ook bruikbaar in andere projecten, stellen Remmert en Sanne. Niet meteen de schop de grond in, maar eerst samen met inwoners een visie opstellen. Vooraf nadenken waarover mensen kunnen meepraten en oprechte nieuwsgierigheid zijn een vereiste. Anders krijg je het als een boemerang terug. Participatie moet je niet doen omdat het moet, maar omdat je je inwoners serieus neemt en weet dat de plannen er beter van worden.
Sanne: ‘Toen op 28 november de transitievisie warmte en de bijbehorende bodemvisie zijn vastgesteld door de gemeenteraad, was dat voor ons een mooie afsluiting van een bijzonder participatietraject waarop we gezamenlijk trots mogen zijn. Inmiddels werken we bij meer gemeentes volgens deze succesvolle aanpak.’
Op donderdag 28 november heeft de gemeenteraad van Lansingerland de transitievisie warmte en de bijbehorende bodemvisie vastgesteld. Met deze visies in de hand is de gemeente klaar om de volgende stap te zetten naar een aardgasvrij Lansingerland.
